Tanıma, yabancı bir mahkeme kararının kesin hüküm ve kesin delil etkisinin talep edilen devlette kabul edilmesi anlamına gelir.

Tenfiz ise yabancı mahkeme kararının icrai etkisinin kabulüdür. Türk hukukunda tanıma ve tenfizin koşulları aynı değildir.

Kanunun belirlemiş olduğu tanımlamalardan hareketle,  Tanıma yabancı mahkeme kararının hukuki varlığının ve sağladığı hakların tanınmasını, kesin delil olarak kullanılmasını ve gerekirse bu kararlar doğrultusunda idari işlem yapılmasını sağlayan bir mekanizmadır. Tanıma davalarının konusu, yenilik doğuran, kişinin hukuki durumunu değiştiren veya var olan bir hukuki durumu ortadan kaldıran inşai kararlardır. Örnek vermek gerekirse, evlat edinme, isim değişikliği ya da boşanma kararları inşai nitelikteki kararlardır. Bu nedenle yabancı mahkemeler tarafından verilen bu nevi kararların Türkiye’de hukuken geçerlilik kazanabilmeleri için tanınmaları gerekmektedir.

Tenfiz ise yabancı mahkeme kararının tıpkı tenfiz işlemini yapan devletin mahkemesi tarafından tesis edilmiş bir yargı kararı gibi icra edilir olmasını sağlayan bir usuldür. Bu anlamda tenfiz kararları icra mercilerini harekete geçirmeleri bakımından tanıma kararlarından ayrılır. Tenfiz davalarına konu olan kararlar ise yapma, yapmama ve verme gibi sonuçlar doğuran ve icrai nitelikte olan eda kararlarıdır. Bunlara tazminat, nafaka, velayetin verilmesi gibi mahkeme kararları örnek gösterilebilir. Bu sebeple, yabancı mahkemeler tarafından verilen kararların Türkiye’de bilfiil uygulanmasını gerektiren, tazminat, nafaka, velayetin verilmesi vb. nitelikteki kararlar için tenfiz usulünün tamamlanması gerekmektedir.

Türk milletlerarası özel hukuk ilkeleri gereğince , ne tanıma ne de tenfiz kararı verirken yetkili ve görevli Türk Mahkemeleri, yabancı mahkeme kararlarının maddi hukuka uygunluğunu incelemezler. Türk Hukuku’nda kabul edilen “içerik tetkik yasağı” (revision au fond) ilkesi gereği yabancı mahkeme kararı yalnızca tenfiz ya da tanıma şartlarının varlığı bakımından incelenmektedir.

Diğer taraftan tanıma ve tenfiz yalnızca 5718 sayılı Kanun’da öngörülmemiştir. Devletler tanıma ve tenfiz hususunda ikili anlaşmalar yapabilmektedirler. Türkiye de bu çerçevede birçok sözleşmeye taraf olmuştur. Bunlara örnek olarak Çocukların Velayetine İlişkin Kararların Tanınması ve Tenfizi ile Çocukların Velayetinin Yeniden Tesisine İlişkin Avrupa Sözleşmesi (Lüksemburg-20.05.1980), Nafaka Yükümlülüğü Konusundaki Kararların Tanınmasına ve Tenfizine İlişkin Sözleşme (Lahey, 02.10.1973) verilebilir. Bu sözleşmelerin uygulama alanları Anayasanın 90.maddesi dikkate alınarak belirlenecek, özel kanun veya sonraki kanun kuralları çerçevesinde MÖHUK hükümlerine göre öncelikli olarak uygulanmaları gerekebilecektir.

Türk Hukuku’nda yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi 5718 Sayılı MÖHUK’ta düzenlenmiş olsa da, ilgili mahkeme kararının tanınması ya da tenfizini talep etmeden evvel, yabancı mahkeme devleti ile Türkiye arasında yapılmış ikili ya da çok taraflı bir anlaşmanın varlığının değerlendirilmesi gerekir. Zira tanıma ve tenfize ilişkin böyle bir anlaşma varsa, anlaşma hükümlerinin de dikkate alınması gerekecektir. Ardından da MÖHUK’ta yer alan usul çerçevesinde görevli ve yetkili mahkemelerden tanıma ve tenfiz talep edilebilecektir. Tanıma ve tenfiz sürecinde izlenecek usuller MÖHK’te belirlenen kurallar kapsamında gerçekleştirilebilecektir. Tanıma ve tenfiz sürecinde Türk Mahkemeleri davanın esasına yönelik değil Kanunda belirtilen şartların yerine getirilip getirilmediğine yönelik bir inceleme yaparak ilgili yabancı mahkeme kararının tanınması ya da tenfizine karar vermektedir.

Tanıma ve Tenfiz davalarında Basit Yargılama Usulü uygulanır. Bu davaya 10 gün içerisinde cevap verme zorunluluğu yoktur. Tanıma ve tenfiz davaları hasımlı davalardır. Yabancı mahkeme tarafından verilmiş olan kararda gösterilen diğer taraf davalı konumunda olmalıdır. Her ne kadar hasımsız olarak açıldığına rastlansa da bu uyguluma doğru değildir. Verilen tanıma tenfiz kararı bozulabilir. Tanıma tenfiz davasında , davalı tarafın bilinen adresine meşruhatlı davetiye çıkarılır. Genl uygulama yabancı uyruklu eş tarafından Türkiye’de avukata vekalet verilmesi ve Türk Vatandaşı olan tarafın Türkiye’deki adresine tebligat çıkarılması şeklinde olmaktadır.

Tanıma tenfiz davaları takip edilmesi gereken davalardandır. Davanın tarafları duruşmada bulunmaz ise , H.U.M.K gereği dosya işlemden kaldırılır. Tanıma tenfiz davasının , davalısı yurtdışında ise, davalının adresi araştırılmalıdır. İlan yolu ile tebligat yapılmak suretiyle karar verilemez. Türk Vatandaşının Türkiye’de ikametgahı yoksa , teminat göstermesi gerekir.

Tanıma ve Tenfiz yapılacak yabancı mahkeme kararı verilen ülke ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki karşılıklık anlaşması içerisinde adli yardımlaşma hükmüne yer verilmişse, bu durumda teminat gösterilmesine gerek yoktur.Uluslararası sözleşmede teminattan muafiyet şartı varsa teminat alınmaz. Hakim teminat miktarını kendisi belirler.

Tanıma ve tenfiz davaları Adli Tatilde de görülebilir. Tanıma ve tenfiz davalarında yurtdışında bulunan mahkeme kararı dikkatle yorumlanmalıdır. Türk Mahkemeleri yeni bir işlem tesis edecek şekilde karar veremez. Yabancı mahkeme tarafından verilmiş olan kararın tanınması veya tenfizine karar verebilir. Yabancı mahkeme kararında bulunmadığı halde başkaca bir hükme de yer verilmesi usulsuzdür.Türkiye’de açılmış olan Boşanma Davası daha sonra ıslah edilerek Tanıma veya tefiz davasına çevrilebilir. Yabancı mahkeme kararının tanıma ve tenfizine karar verilmekle , bu karar ilam hükmü kazanır. Türk mahkemeleri tarafından verilmiş bir hüküm gibi işleme konur.Yabancı mahkeme tarafından verilmiş olan boşanma kararı Türkiyede tanıtılana kadar Türk Hukukuna göre evlilik devam eder. Eşlerin evlilikten kaynaklanan tüm hakları Miras , vb. devam eder.

Yabancı bir mahkemeden alınmış boşanma kararının Türkiye’de Türk Mahkemeleri tarafından tanınmasında en çok zaman alan konu, davalı tarafın yurtdışında olması nedeniyle tebligat için uzun bir süre geçmesidir. Bu durumun çözümü için tarafların her ikisinin de Türkiye’den birer avukata vekaletname vermesidir. Bu durumda yurtdışına tebligat yapılmasına gerek kalmayacak, dava kısa sürede sonuçlanacaktır.

Yabancı Mahkeme Kararlarının Türkiye’de Tanınması İçin Gereken Belgeler :

* Yurtdışı mahkemesi tarafından verilen boşanma kararının aslı

*.Boşanma kararın kesinleşmiş olması ve apostille (özel tasdikname)

*.Yeminli tercüman tarafından Türkçe ’ye tercüme edilmiş ve resmi kurumlar (Noter, Konsolosluk) tarafından tasdik edilmiş onaylı sureti

*.Pasaport ve nüfus cüzdan fotokopisi

* Ayrıca Türkiye’de tanıma davası için avukata vereceğiniz noter tasdikli veya konsolosluktan alınan resimli boşanma vekaletnamesi