Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davası:
Türk medeni kanununun mülkiyet hakkı bölümünde paylı mülkiyetin sona
ermesini düzenleyen 698. Maddesinde ‘’Hukukî bir işlem gereğince veya paylı
malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam
ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını
isteyebilir. Paylaşmayı isteme hakkı, hukukî bir işlemle en çok on yıllık süre
ile sınırlandırılabilir. Taşınmazlarda paylı mülkiyetin devamına ilişkin
sözleşmeler, resmî şekle bağlıdır ve tapu kütüğüne şerh verilebilir. Uygun
olmayan zamanda paylaşma isteminde bulunulamaz. ’Hükümlerine amirdir.
Ortaklığın giderilmesi davası, eski adıyla
izale-i şuyu olarak bilinmektedir. Ortaklığın giderilmesi davası hem taşınırlar
hem de taşınmaz mallar için açılabilir.
Paylı veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır
veya taşınmaz malda ortaklar arasındaki paydaşlığa son vererek kişisel mülkiyete
geçişi sağlayan, davanın tüm tarafları için benzer sonuçlar doğuran bir dava
türüdür.
Bu hakkın aynı eşyada birden fazla kişiye ait olması durumuna birlikte
mülkiyet adı verilir
Birlikte mülkiyet; elbirliği ve paylı mülkiyet olmak üzere ikiye ayrılır.
Paylı mülkiyet: Birden çok kimse,
maddî olarak bölünmemiş bir şeyin tamamına belli paylarla maliktir (TMK m. 688)
.
Elbirliği mülkiyet: Yine birden
fazla kimse şahsî ilişkileri sebebiyle belirli bir eşyaya birlikte sahip olur.
Ancak elbirliği mülkiyetinde, paylı mülkiyetten farklı olarak, belirlenmiş
paylar bulunmaz (TMK m. 701/2).
Türk Medenî Kanunu’nun 698. maddesine göre, her paydaş paylı mülkiyete
konu şeyin paylaştırılmasını isteyebilir. Taraflar paylı mülkiyetin
paylaştırılması için aralarında anlaşabilir. Paydaşların paylaşma biçiminde
anlaşamamaları veya paydaşlardan birinin paylaştırmayı istememesi durumunda
paylı mülkiyete konu şeyin paylaştırılması için ortaklığın giderilmesi davası
açılır.
Ortaklığın giderilmesi davasında taleple bağlılık ilkesi (HMK m. 26)
uygulanır. Buna göre hâkim, paydaşların paylaştırma türü konusundaki
talepleriyle bağlıdır. Paydaşların tamamı satış talep etmişse, mahkeme aynen
paylaştırmaya hükmedemez. Yine sadece aynen paylaştırmanın istendiği davada,
bunun şartları mevcut olmadığı için satış yoluyla paylaştırma hükmü kurulamaz.
Taşınır ve taşınmaz mal veya hakkın paylaştırılması ve ortaklığın
giderilmesi davalarında, sulh hukuk mahkemesi görevlidir (HMK m. 4/1-b)
Ortaklığın giderilmesi davasında yetkili mahkeme, davaya konu olan şeyin
taşınır veya taşınmaz olup olmamasına göre değişiklik gösterebilir. Taşınırlar
hakkındaki ortaklığın giderilmesi davası için ne kesin ne de özel bir yetki
kuralı mevcuttur. Bu sebeple bu davalarda davalının davanın açılması anındaki
yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Taşınmaz için açılan ortaklığın giderilmesi
davasında, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkilidir. Zira bu dava,
taşınmazın üzerindeki ayni hak sahipliğinde değişikliğe yol açar (HMK m. 12/1)
Ortaklığın giderilmesi davasında basit yargılama usulü uygulanır. Dava
dilekçesinde bulunması gereken unsurlar bakımından bu dava, diğer davalardan
farklı bir özellik göstermez. Ancak dava dilekçesinde salt paylaştırma
talebinin yeterli olmadığı, dilekçede aynı zamanda hangi paylaştırma biçiminin
talep edildiği ayrıca belirtilmek zorundadır.
Ortaklığın giderilmesi davasında ihtiyatî tedbire başvurulması da söz
konusu olabilir.
Ortaklığın giderilmesi davası, tartışma konusu taşınır veya taşınmaz
mallara ortak olan kişilerin her biri tarafından açılabilir. Tüm paydaşların
ortaklığın giderilmesi davasında taraf olarak yer alması zorunludur.
Paydaşlardan birinin ölümü halinde mirasçılık belgesinde (veraset ilamında)
ismi geçen tüm mirasçıların ortaklığın giderilmesi davasına dahil edilmesi
gerekmektedir.
Ortaklığın Giderilmesinin Aynen Taksim Suretiyle Yapılması
Ortaklığın giderilmesi davasında taraflar anlaşamadıkları takdirde TMK
md. 699 gereğince taraflardan birinin ortaklığın giderilmesinin aynen taksim
suretiyle yapılmasını istemesi durumunda hâkim tarafından aynen taksimin mümkün
olup olmadığı incelenir. TMK md. 699/2 gereğince "Paylaşma biçiminde
uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen
bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk
düşmemesi hâlinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme
sağlanmasına karar verir."
Ortaklığın
Giderilmesinin Satış Suretiyle Yapılması
Taşınmazın aynen taksimi mümkün değilse veya taraflardan hiçbiri aynen
taksim istememişse ortaklık satış suretiyle giderilir.
TMK md. 699/3 gereğince "Bölme istemi durum ve koşullara uygun
görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan
bölünmesine olanak yoksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar
arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına
bağlıdır."
0 Yorum